New Horizons uzay aracı Plüton’u neredeyse 300 milyon kilometre arkada bıraktı, ancak uzay aracı bu cüce gezegenle ilgili değerli bilgileri hâlâ geçmeye devam ediyor. Bu bilgilerden yola çıkılarak elde edilen en son bulgulardan bir tanesi; Plüton’un bir zamanlar sıvı nitrojenle dolu göllere ve nehirlere sahip olduğu şeklinde.
Bilim insanları cüce gezegenin yüzeyindeki geniş düzlüklerin hâlâ sıvı hâlde bulunan kitlelerden oluştuğunu, oluk ağlarının ise muhtemelen nitrojen nehirleriyle kesilmiş yapılar olduğunu; Plüton’nun ikliminde meydana gelen değişiklikler neticesinde buz hâlindeki nitrojenin bir kısmının eridiği ve hâlâ kabuğunu kapladığını düşünüyor.
Ay ve Gezegen Bilimi Konferansı adlı etkinlikte konuşan New Horizons baş araştırmacısı Alan Stern, gezegen üzerinde eski bir gölün bulunduğunu saptadıklarını dile getirdi. New Horizons aracı tarafından çekilen görüntülere dikkat çeken Stern, yüzeyin pürüzsüz, sanki sıvının tümünün aynı yükseklikte donmuş olduğu bir yapıdan söz etti. Bu morfolojiyi açıklayacak bir alternatif model bulmanın zor olduğunu da ekledi. Ancak güneşten 5.9 milyar kilometre uzakta bulunan bir yüzeyin üzerindeki buz nasıl olur da eriyecek kadar ısınır? Bilim insanları bunu Plüton’un uzayda garip şekildeki dönüşüne bağlıyor.
MIT’den Richard Binzel, cüce gezegenin büyük bir bölümünün tropikal iklimde bulunduğunu dile getiriyor. Tıpkı dünyanın eksen eğikliğinin değişen mevsimleri, donan kutup bölgelerini ve sıcak tropikal bölgeleri oluşturduğu gibi, Plüton’da da benzer bir eğilim söz konusu. Ancak dünya güneşin etrafında sadece 23 derecelik bir eksen eğikliğiyle dönerken, Plüton ise neredeyse baş aşağı dönmüş şekilde, 120 derecelik bir eksen eğikliğiyle dönüyor. Bu da gezegenin güneşe karşı sahip olduğu konuma göre tropik bölgelerinin kuzeyinden öteye geçtiğini gösteriyor, kutup bölgeleri de neredeyse ekvatora kadar uzanıyor. Bu eğiklik zamanla değişiyor ve Plüton’nun neredeyse oval şekilde olan yörüngesinde hareket ederken güneşe yaklaşıp uzaklaşmasıyla birlikte sıcaklık farklılıkları çok yüksek seviyelere çıkıyor, bu da gezegenin yüzeyinde geriye çatlakları bırakıyor.
New Scientist gezegenin 800 bin yıl kadar önce kısmi sıcak iklime girdiği, eksen eğikliğinin de 103 dereceye gerilemiş olabileceğini söylüyor. Atmosfer basıncının Mars’ta keşfedilenden daha yüksek olmasıyla birlikte, donmuş nitrojen erimiş olabilir ve kendisine kayalık yüzey üzerinden bir yol açmış, düz alanları da doldurmuş olabilir. Sıvı nitrojen şimdilik çok açık şekilde tespit edilememiş olsa da, Plüton’un mevcut pozisyonunu göz önünde bulunduran bilim insanları cüce gezegenin hâlâ biraz olsun ıslaklık barındırıyor olabileceğini düşünüyor. Plüton’un buzul tarzındaki akışları da yüzey üzerindeki buzul nitrojenin üstünde yeteri kadar basınç oluşturabilir ve bu da sıvı formuna geri dönmesini sağlıyor olabilir.
