NASA, Dünya çevresinde sabit dönen bir yörüngeye yenilikçi bir hava kalitesi izleme aracı fırlattı. NASA, TEMPO (Tropospheric Emissions Monitoring of Pollution – Kirliliğin Troposferik Emisyon İzlemesi) adını verdiği bu araç ile, atmosferdeki zararlı hava kirleticileri olan azot dioksit, formaldehit ve yer seviyesi ozon gibi kimyasalları gözlemleyecek. Bu kimyasallar, hava kirliliğinin temel yapı taşlarıdır.
TEMPO, Cape Canaveral Uzay Kuvvetleri İstasyonu’ndan fırlatılan bir SpaceX Falcon 9 roketine bağlanarak uzaya gönderildi. NASA, fırlatmanın başarılı bir şekilde tamamlandığını ve atmosfer uydu roketten olay çıkmadan ayrıldığını belirtti. NASA, uygun sinyali aldı ve ajans, aracın mayıs veya haziran ayı sonlarında izleme görevine başlamasını bekliyor.
TEMPO, ekvatorun hemen üzerinde sabit bir jeostasyoner yörüngede yer alacak ve Kuzey Amerika üzerindeki hava kalitesini her saat başı ve birkaç kilometrelik bir alanda bulunan bölgeleri ölçecek. Bu, mevcut teknolojilere önemli bir iyileşme, çünkü şu anki ölçümler yaklaşık 260 kilometrekarelik alanlarda yapılıyor. TEMPO, mahalleden mahalleye doğru ölçümler yaparak, hem makro hem de mikro düzeyde kirliliğe ilişkin kapsamlı bir görünüm sunacaktır.
Bu, trafik yoğunluğundaki kirlilik seviyelerinin değişimi, yıldırımların ozon tabakası üzerindeki etkileri, orman yangınlarıyla ilgili kirliliğin hareketi ve atmosfer üzerindeki gübrelerin uzun vadeli etkileri gibi, yeni veri türlerini toplama fırsatı sunacak.
TEMPO, kirliliği izleyen yüksek güçlü araçlar grubunun ortanca çocuğu olarak nitelendirilebilir. Güney Kore’nin Jeostasyoner Çevre İzleme Spektrometresi aracı 2020’de fırlatıldı ve Asya üzerindeki kirliliği ölçüyo. Avrupa Uzay Ajansı (ESA) uydusu Sentinel-4 ise 2024’te fırlatılacak, Avrupa ve Kuzey Afrika ölçümlerini gerçekleştirecek.
Dikkatli okuyucular, TEMPO’nun NASA roketiyle değil de bir SpaceX roketiyle uzaya fırlatıldığını fark edebilir. Bu, ajansın önemli araçları yörüngeye göndermek için yeni bir iş modelini test etmesiyle ilgilidir. Bir roket göndermek yerine özel bir şirkete ödeme yapmanın, bütçe dostu bir seçenek olduğu görülüyor.
TEMPO’nun başarısı, hava kirliliği ve çevre sağlığı konusundaki bilgilerimize büyük katkılar sağlayabilir. Mahalle bazında hava kalitesi verileri toplayarak, kirlilikle mücadelede daha etkili politikalar ve stratejiler geliştirmeye yardımcı olacaktır. Ayrıca, farklı bölgelerdeki kirlilik seviyelerini karşılaştırarak, çevre adaletsizliklerine dikkat çekebilir ve bu konuların çözülmesine yönelik adımlar atılmasını teşvik edebilir.
TEMPO’nun devreye girmesi, uzay teknolojisinin çevre üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamıza ve çevre dostu politikaların oluşturulmasına katkıda bulunarak, dünya genelinde hava kalitesinin iyileştirilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. İleride, TEMPO ve diğer hava kalitesi izleme uyduları sayesinde, hava kirliliğinin insanlar ve çevre üzerindeki etkilerini azaltmaya yönelik daha etkili ve veri odaklı çözümler geliştirilebilir.
