NASA SLS roket programını astronotlarını Ay’a götürebilmek için başlatmıştı. Henüz bu nihai hedefe ulaşılamadı, ancak proje için ayrılan bütçe şimdiden aşılmış durumda. NASA Başmüfettişi tarafından yapılan denetimin ardından hazırlanan rapora göre, “ek maliyet ve takvimin uzamasından kaynaklı artışlar” nedeniyle doğan sorunların çözülmemesi durumunda Artemis görevinin geleceği de tehlikeye girebilir.
NASA’nın Artemis Ay Programı için yaptığı harcamanın 2025 itibarıyla 93 milyar doları bulması bekleniyor. Bu meblağa SLS için 2022 boyunca harcanan 23.8 milyar dolar da dahil. Rapora göre, bu harcama miktarına “NASA’nın orijinal projeksiyonlarının üzerinde 6 milyar dolarlık maliyet artışı ve altı yıldan fazla program gecikmesi” nedeniyle ulaşılacak.
İlk kez 2022’nin kasım ayında fırlatılan SLS roketi, kalkış başına dört RS-25 motoru kullanıyor. Bu motorlardan 16 tanesi eski uzay mekiklerinden alınırken; bu motorlar bittikten sonra NASA, Aerojet Rocketdyne tarafından üretilen RS-25E motorlarına geçiş yapacak. Bu motorların yüzde 30 daha ucuz ve yüzde 11 daha güçlü olduğu belirtiliyor. NASA, Northrop Grumman tarafından üretilen katı roket ateşleyicilerini de kullanıyor.
Daha eski teknolojiyi kullanmak NASA’nın bütçesine tahmin edildiği gibi olumlu bir katkı vermemişe benziyor. Denetim raporunda şu ifadeler yer alıyor: “Bu artışlar, Uzay Mekiği ve Takımyıldız Programlarından miras kalan teknolojilerin kullanımının, SLS için yeni sistemler geliştirmeye kıyasla önemli maliyet ve program tasarrufları ile sonuçlanmasının beklendiği varsayımları gibi birbiriyle ilişkili sorunlardan kaynaklanmaktadır. Ancak; yeni sistemleri geliştirme, güncelleme ve entegre etmenin karmaşıklığının, eski bileşenlerle birlikte beklenenden çok daha fazla olduğu ortaya çıktı.”
Örneğin, 16 motor uyarlamasından sadece 5’i tamamlanmış; kapsam ve maliyet artışları ise ateşleyici sözleşmesini de etkilemiş. İkincisi, Artemis’in duyurulmasından bu yana 2,5 milyar dolardan 4,4 milyar dolara yükselen ve programı beş yıl geciktiren en büyük sorun olarak öne çıkıyor.
Başmüfettiş, tedarikçilerin sabit fiyatlı sözleşmeler yerine bütçelerini daha kolay şişirmelerine izin veren “artı maliyet” sözleşmelerinin kullanılmasının da sorunlu olduğunu belirtiyor. Raporda yaklaşan çalışmaların sabit fiyat rejimine kaydırılmasını ve diğerlerinin yanı sıra satın alma sorunlarının çözülmesi tavsiye ediliyor. NASA yönetimi rapordaki sekiz tavsiyenin de kabul edildiğini açıkladı.
Artemis Ay görevi projesi, 2020 yılına kadar aya ve sonunda Mars’a geri dönme hedefiyle ilk olarak 2005 yılında başlatılan Constellation programına dayanıyordu. Bu projenin Obama yönetimi tarafından iptal edilmesi, büyük ölçüde programın ABD genelinde istihdam garantisi vermesi nedeniyle yaygın eleştirilerle karşılanmıştı.
NASA SLS’yi 2010 tarihli bir yasa nedeniyle inşa etmek zorunda kalmıştı
Buna rağmen, NASA SLS roketini 2010 tarihli NASA Yetkilendirme Yasası nedeniyle inşa etmek zorunda kaldı. Yasa; Constellation’dan mevcut teknolojinin, sözleşmelerin ve iş gücünün yeniden kullanılmasını da gerektirdi. Özel uzay şirketleriyle ortaklık kurmak da gereksinimlerden biri olmuştu. Örneğin SpaceX, astronotları Ay’a ve Mars’a taşıyabilen kendi Starship roket sistemini geliştiriyor. Ancak ilk yörünge fırlatma görevinde patlayan Starship, kendini yok etme komutuyla ilgili sorunlar ve yerel ekosistemlere verdiği önemli zarar nedeniyle yakında tekrar uçamayacak gibi görünüyor.
