Apollo astronotları 60’larda aya gittiğinde, seyahat ettikleri uzay mekiğinde gerçek anlamda hiç tuvalet yoktu. NASA onlara lastik tüp benzeri bir nesne vermişti ve astronotlar idrarlarını bununla boşaltıp atıkları bir depolama tankına gönderiyor veya uzaya yolluyordu. Bunun yanı sıra uzay ajansı kaka torbası gibi “yüksek teknoloji” içeren bir çözümü de astronotların sindirim atıklarını boşaltmaları için onların hizmetine sunmuştu.
2024 yılında NASA Ay’a yeni bir yolculuk yapmayı planlıyor. Kuruluş yaklaşık 50 yıl önce yaşananların tekrarlanmaması için bu sefer daha ciddi çalışmalar yapıyor gibi görünüyor. NASA’nın İnsanlı Ay İniş Sistemi projesinde çalışanlardan biri olan Mike Interbartolo, The Verge sitesine verdiği röportajda bunun karmaşık bir iş olduğunu söyledi. “Hiçbir koku kontrolünüz yoktu. Mürettebat ondan nefret ediyordu. Arkadaşının yardım etmesine gerek kalmadan çantayı iyi biçimde mühürlemek kolay değildi. Ve bu, 50 yılı aşkın zaman sonra Ay’a geri dönmek istediğimizde başvuracağımız yol değil.”
Lunar Loo Challenge olarak adlandırılan bir yarışma da NASA tarafından bu nedenle açıldı. Bu şekilde uzay için yenilikçi tuvalet tasarımlarının kabulüne başlanıyor. Aslında Uluslararası Uzay İstasyonu’nda çeşitli uzay tuvaleti örnekleri yerleştirilmiş bulunsa da, bu modeller küçük miktarda yer çekiminin bulunduğu koşullara göre tasarlandı. Diğer bir deyişle filmlerde gördüğünüz ve “sıfır yer çekimi” olarak nitelendirilen koşullar için geliştirildi.
Artemis programı kapsamında Ay’a yolculuk yapacak astronotlar için NASA’nın bir tuvalet arayışı Ay’ın yüzeyinde de çalışmasını dikkate alıyor. Ay’daki yer çekimi dünyadakinin kabaca altıda bir seviyesinde bulunuyor.
NASA’nın açtığı ay tuvaleti yarışmasının açıklama bölümünde, “Yeni ay tuvaletleri tasarlamak ve geliştirmek, ay yüzeyinin keşfini desteklemek için araçlar geliştirmek kadar heyecan verici veya ilgi çekici olmayabilir, ancak ihtiyaç da önemlidir.” deniliyor. “Bu astronotlar yiyecek ve içecektir ve daha sonra mikro yer çekimi ve ay yer çekimi ortamı içinde idrar yapmak ve dışkılamak zorunda olacaktır. Astronotlar kabinde ve uzay giysilerinin dışındayken, burada Dünya’dakilerle aynı özelliklere sahip bir tuvalete ihtiyaçları olacak.”
Yarışma 17 Ağustos tarihine kadar devam ediyor ve 35 bin dolarlık bir ödül havuzu bulunuyor. Bu ödül havuzu NASA mühendislerinden oluşan bir panel tarafından seçilen üç tasarım arkasındaki takımlar arasında bölüştürülecek. Aynı zamanda 18 yaşından küçüklerin de tasarımlarını iletebilecekleri bir küçükler kategorisi de bulunuyor.
NASA, kazanan tasarımın belirli nitelikleri karşılamasını zorunlu tutuyor. Belirli bir boyuta ve ağırlığa sahip olmasının yanı sıra, tuvalet enerji verimliliğine sahip olacak, kullanması zor olmayacak, hem kadınların hem de erkeklerin kullanımına uygun olacak. Ne de olsa NASA, Artemis programıyla birlikte erkeğin yanında ilk kadının da aya ayak basmasını amaçlıyor. Ay’a yolculukta ve orada hizmet verecek tuvaletin her türlü vücut atığını karşılayabilecek kapasitede olması da isteniyor.
“Ay’da kaka yapmak en öncelikli konu değil, ancak bunu mürettebat için sefil bir deneyim haline getirmek istemiyoruz.” dedi aynı zamanda yarışmanın proje yöneticisi olan Interbartolo. “Onu mümkün olduğunca rahat ve ev hayatına yakın hale getirmek istiyoruz.”
Artemis programının bir parçası olarak, astronotlar altı buçuk günü Ay’ın yüzeyinde geçirecekler. Bu nedenle idrarı veya kakayı tutmak bir seçenek değil. Güvenli olması açısından NASA’nın Lunar Loo yarışması için hazırladığı yönergeler içinde kazanan tasarımların iki astronottan oluşan mürettebatın en az 14 günlük ihtiyacını karşılayacak kapasitede olması şartı da bulunuyor.
