Japonya, mobil pazarda Google’ın uygulama dağıtımı üzerindeki etkisini kısıtlamaya dönük yeni bir adım attı. Japonya Rekabet Kurumu (JFTC), Android telefon üreticilerine dayatılan uygulama yükleme şartlarını rekabete aykırı buldu. Kurum, Google’a resmi olarak bir “durdurma emri” gönderdi. Bu emirle birlikte teknoloji devinin, Android cihazlara Chrome ve Google Arama’yı önceden yükletme uygulamasına son vermesi istendi.
Google’ın söz konusu uygulamalar için yalnızca ön yükleme talep etmediği, aynı zamanda bu uygulamaların ana ekranda görünür biçimde konumlandırılmasını da zorunlu tuttuğu belirtildi. Chrome’un varsayılan tarayıcı yapılması da anlaşmalara eklenmişti. Bu koşulların, Android ekosisteminin en önemli bileşenlerinden biri olan Google Play hizmetlerinin sağlanması karşılığında öne sürüldüğü ifade edildi. Android üreticilerinin, cihazlarını piyasaya sürebilmek için bu servislere erişim zorunluluğu bulunduğu göz önüne alındığında, şirketin pazardaki gücü daha da belirgin hâle geliyor.
JFTC’nin tespitine göre Google, yalnızca teknik şartlar koymakla kalmadı, üreticilere finansal teşvikler de sundu. Android telefon üreticileriyle yapılan anlaşmalar kapsamında, Google reklam gelirlerinin belirli bir kısmını bu firmalarla paylaştı. Böylece üreticiler, cihazlarına rakip uygulamaları yüklemeyi ya da varsayılan hizmetleri değiştirmeyi tercih etmedi. Bu düzenlemelerin, Android piyasasında rekabeti sınırlandırdığı yönünde ciddi kaygılar oluşmuş durumda.
Komisyonun raporuna göre bu anlaşmalar 2020 yılının ortalarından bu yana yürürlükte. Fakat fiili iş birliklerinin daha da eskiye dayanabileceği düşünülüyor. Aralık 2023 itibarıyla en az altı büyük Android üreticisinin bu tip sözleşmelere taraf olduğu belirtiliyor. Bu üreticilerin kimler olduğu kamuya açıklanmadı; fakat büyük pazar oyuncularının bu kapsamda yer almış olabileceği tahmin ediliyor.
Japonya’da yürütülen bu soruşturma, 2024 yılının ekim ayında başlatılmıştı. Soruşturmanın kapsamı, yalnızca teknik entegrasyonları değil, finansal ilişkileri de içine aldı. Google’ın reklam geliri üzerinden üreticilere sunduğu maddi katkılar, pazardaki tarafsızlığı zedeleyen unsurlar arasında değerlendirildi. Kurum, bu tür gelir paylaşımı modellerinin, üreticileri tek bir hizmet sağlayıcısıyla çalışmaya yönlendirdiğini savunuyor.
Tüm bunların yanında, söz konusu düzenleyici kararın zamanlaması da dikkat çekiyor. Çünkü aynı hafta Japonya Ekonomi Bakanı Ryosei Akazawa’nın başkanlığında bir heyet ABD’ye gidiyor. Heyetin temel amacı gümrük vergileriyle ilgili müzakereler olsa da, teknoloji devleriyle ilgili düzenlemeler de gündeme gelebilir. Japonya ve ABD’nin, Google’a karşı benzer kaygılara sahip olması bu ihtimali güçlendiriyor.
ABD tarafında da Google’a karşı benzer bir yargı süreci yürütülüyor. 2024 Kasım ayında, ABD Federal Yargıcı Amit Mehta, Google’ın arama motoru pazarındaki konumunu “tekel” olarak nitelendirmişti. Mehta, Google’ın Chrome tarayıcısını elden çıkarmasını önermiş ve bu yönde hukuki süreçleri başlatmıştı. Delil duruşmalarının bu ay içinde başlayacağı, ana duruşmaların ise Mayıs 2025’te yapılacağı bildiriliyor.
Japonya diğer ülkelere örnek olabilir
Japonya’daki kararın benzer düzenleyici kurumlar için örnek oluşturması bekleniyor. Avrupa Birliği, Güney Kore ve Hindistan gibi ülkelerde de Google’ın mobil uygulama pazarındaki etkisine dair soruşturmalar hâlihazırda devam ediyor. Rekabetin korunması adına teknoloji devlerinin uygulama dağıtım yöntemlerinin daha yakından izleneceği bir döneme girilmiş durumda. Bu tür kararlar, yalnızca uygulama üreticilerini değil, milyonlarca son kullanıcıyı da doğrudan etkiliyor.
Google cephesinden ise Japonya Rekabet Kurumu’nun bu kararı hakkında henüz detaylı bir açıklama yapılmış değil. Şirketin nasıl bir yanıt vereceği, alınan kararın kalıcı etkilerini belirleyecek. Tüm gözler, önümüzdeki haftalarda Google’ın bu konuda atacağı adımlara çevrilmiş durumda.
