Helium veya Helium coin madenciliği gibi kavramlara son zamanlarda sıklıkla rastlamış olabilirsiniz. Bu dosya yazısında Helium nedir, Helium coin madenciliği nasıl yapılır ve HNT nasıl elde edilir gibi sorulara cevap vermeye çalışacağız.
Nesnelerin İnterneti (IoT) kavramını her geçen gün daha çok duyuyoruz. Bu kavram dahilinde sadece bilgisayar, akıllı telefon, tablet, TV gibi elektronik ürünler değil; evimizde, iş yerimizde kullandığımız veya sokakta gördüğümüz her şey ağa bağlı hâle geliyor. Böylelikle her nesnenin verilerine uzaktan erişmek, onları kontrol etmek mümkün oluyor. Ev ve iş yerlerinden daha geniş ölçekteki yerler için Nesnelerin İnterneti uygulamalarını sağlayan ağları yavaş yavaş görüyoruz. Bunlar LoRaWAN olarak adlandırılan, düşük menzilli geniş alan ağı teknolojisine dayanıyor. Bu dosya yazısının konusu olan Helium da, işin özünde LoRaWAN türünden bir ağ ve o tür ağları da destekliyor. Ancak o tür ağlardan farklı olarak merkezi bir yönetim ve kontrol birimi yok. Üstelik sadece Nesnelerin İnterneti aygıtlarının birbirine ve ağa bağlanmasını sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda ağın oluşumuna katkı bulunan noktaların bu işten kazanç sağlamasını da mümkün kılıyor.
Helium (Helyum) nedir?
Helium (Helyum), LoRaWAN özellikli IoT cihazları için genel, uzun menzilli kablosuz kapsama alanı oluşturan küresel, dağıtılmış bir Hotspot ağı olarak tanımlanıyor. Bu ağ The People’s Network olarak da adlandırılıyor. Hotspot’lar, yani Bağlantı Noktaları, Helium blok zincirinin yerel kripto para birimi olan HNT üretir ve bedeli HNT ile ödenir. Helium blok zinciri ise tamamen fiziksel, merkezi olmayan kablosuz ağların oluşturulmasını teşvik etmek için oluşturulmuş yeni, açık kaynaklı, halka açık bir blok zinciri olarak tanımlanıyor. Helium’un belirttiğine göre, bugün, Helium blok zinciri ve on binlerce Hotspot, dünyanın bu en büyük LoRaWAN ağına erişim sağlıyor.
Helium blok zinciri nedir?
Helium Blok Zinciri, Proof of Coverage olarak adlandırılan ve Kapsam Kanıtı olarak tanımlayabileceğimiz yeni ve özgün bir çalışma algoritmasına dayanıyor. Bu blok zinciri madencileri Helium blok zincirinin yerel kripto para birimi olan $HNT ile ödüllendiriyor. Resmi olarak 29 Temmuz 2019’da başlatılan Helium Blockchain, şu anda dünya çapında 40 binden fazla Helium coin madencisi üzerinde çalışıyor. Aynı zamanda dünyadaki en büyük, halka açık, merkezi olmayan LoRaWAN ağına güç sağladığı belirtiliyor.
Helium blok zincirinin temelleri
Helium blok zinciri bloklar, epoch’lar (devirler), işlemler, zincir değişkenler, hesaplar, cüzdanlar, anahtarlar gibi bileşenlerden oluşuyor.
Bloklar, Helium blok zincirindeki en son işlem grubunu kaydetmek için kullanılır. Bloklar, blok zamanı zincir değişkeninde tanımlandığı gibi zamana dayalı olarak çıkarılır. Mevcut hedef blok süresi 60000 milisaniye veya 60 saniye olarak tanımlanmıştır. Herhangi bir devirde, en son blok; blok versiyonu, blok uzunluğu, önceki bloğun hash kodu, işlemler ve mevcut konsensüs grubundan gelen eşik imzası gibi parçalar bulunur.
Epoch (devir) ise, belirli bir Helium madenci grubunun konsensüs grubu olarak hizmet etmek üzere seçildiği hedef zaman dilimi olarak tanımlanıyor. Bir devir için hedef süre, seçim aralığı zincir değişkeninde tanımlandığı gibi şu anda 30 blok olarak veriliyor. Çıkarılan yaklaşık her 30 blok, bir devrin geçişini işaret eder, ardından bir sonraki konsensüs grubunu oluşturmak için yeni bir Helium madenciler grubu seçilir. Madencilik ödülleri çoğu blok zinciri tabanlı sistemdeki blok başına değil, her dönem başına dağıtılır. Her dönemin sonunda konsensüs grubu, o blokta üretilen tüm $HNT’yi ödül işlemi aracılığıyla dağıtacaktır.
Helium blok zincirinin şu anda 20 yerel işlem (transaction) türüne sahip olduğu belirtiliyor. Bunların bazıları çıkarılmış hemen hemen her blokta görülürken, diğerleri yalnızca bir kez kullanılmak üzere yaratılmıştır ve bir daha asla görülmeyecektir. Bu bağlantıda, şu anda desteklenen tüm işlemlerin bir listesini görebilirsiniz.
Zincir değişkenleri, Helium blok zinciri için bir dizi yapılandırma ayarı olarak tanımlanıyor. Zincir değişkenleri, hedef blok zamanı, hedef dönem zamanı, bir Proof of Coverage (PoC) sorgulamasındaki minimum hedef sayısı ve çok daha fazlası gibi şeyleri değiştirmek için kullanılabilir. Zincir değişkenleri, değiştirilecek zincir değişkenini, yeni değerini ve zincir değişkeni ana anahtarının imzasını içeren bir işlem gönderilerek değiştirilebilir. Tüm zincir değişkenlerini ve mevcut değerlerini buradan görebilirsiniz.
Helium blok zinciri, Bitcoin blok zinciri gibi UTXO tabanlı bir defter yerine, cüzdanlar ve bakiyeler (Ethereum ve diğerlerine benzer) için hesap tabanlı bir sistem kullanır. Kullanıcılar, Helium cüzdanları oluşturmak ve özel anahtarlarını yönetmek için çeşitli seçeneklere sahip olurlar.
Helium coin madenciliği nasıl yapılır?
Helium blok zinciri, kablosuz kapsama alanı sağlamak ve Helium Ağı’nı doğrulamak için Hotspot’ları ödüllendirir. Hotspot’lar, Helium Token, yani $HNT ile ödüllendirilir. Her devirde, mevcut konsensüs grubu blok zincirinde yaklaşık 30 blok çıkarıyor. Her blokta, Hotspot’lar çeşitli türlerde işler gerçekleştirir ve belirli bir dağılıma göre ödüllendirilir. Kapsam Kanıtı sorgulama ve sorgulanma, tanık olma, konsensüs grubunda bulunma, ağ üzerinden veri transferi veya güvenlik gibi kriterlere göre Hotspot’lar arasında $HNT paylaşımı gerçekleştirilir.
Her ay hedeflenen yeni HNT üretim oranı 5.000.000’dur. Bu, blok zinciri tasarlandığı gibi çalışırsa ayda 5.000.000 HNT üretileceği anlamına geliyor. Bu hedef oran, blok süresinin 60 saniye, devir boyutunun ise 30 blok olması kriterlerine dayanıyor. Dolayısıyla, Helium Ağı 60 saniyelik hedef blok süresine ve 30 blokluk hedef dönemine ulaşırsa, blok zinciri ayda 5.000.000 HNT üretecektir. Bu da devir başına, bu kabaca 3424.66 HNT’ye eşittir.
Proof of Coverage (Kapsam Kanıtı) nedir?
Helium blok zinciri, Hotspot’ların iddia ettikleri yerde bulunduğunu doğrulamak için “Proof of Coverage” (PoC), yani Kapsam Kanıtı adlı yeni bir çalışma algoritması kullanır. Diğer bir deyişle PoC, Hotspot’ların konumlarını ve bu konumdan oluşturdukları kablosuz ağ kapsamını dürüstçe temsil ettiğini sürekli olarak doğrulamaya çalışır.
Helium Ağı, bağlı cihazları kendisi üzerinde dağıtan kullanıcılar için oluşturabileceği güvenilir kapsama miktarına bağlı olarak başarılı olan fiziksel bir kablosuz ağdır. Bu nedenle, bu kullanım durumu için oluşturulmuş bir çalışma algoritması gerekiyor. PoC, Helium Ağı ve katılımcıları için anlamlı kanıtlar üretmek amacıyla radyo frekansının (RF) benzersiz, yadsınamaz özelliklerinden yararlanır. Bu özellikler aşağıdaki gibi sıralanır:
- RF sinyalleri sınırlı fiziksel yayılmaya ve dolayısıyla mesafeye sahiptir.
- Alınan bir RF sinyalinin gücü, vericiden uzaklığın karesiyle ters orantılıdır.
- RF sinyali, (etkili bir şekilde) gecikme olmadan ışık hızında hareket eder.
Bu özellikleri kullanan blok zinciri, “PoC Sorgulaması” olarak bilinen bir mekanizma kullanarak Hotspot’ları sürekli olarak sorgular. Kapsam Kanıtı’nın nihai gücü, devam eden kanıtlar tarafından üretilen ve Helyum blok zincirinde depolanan verilerin, ağdaki Hotspot’lar tarafından sağlanan kablosuz kapsama alanının kesin doğrulaması olduğu gerçeğinde yatıyor.
Sorgulama, Kapsam Kanıtı için ayrı çalışma birimidir. Bugüne kadar, Helyum blok zinciri tarafından yayınlanan ve işlenen 10 milyonlarca sorgulama olduğu belirtiliyor. Her yeni sorgulamayla birlikte blok zinciri, ağın kalitesi hakkında daha fazla veri kaydeder.
PoC Sorgulaması içinde sorgulayıcı, verici (sorgulanan) ve tanık olmak üzere üç birim vardır. Sorgulayıcı, PoC sorgulamasını inşa eden ve başlatan taraftır. Hotspot’ların her 240 blokta bir sorgulama oluşturduğu belirtiliyor. Sorgulanan olarak da adlandırılan verici ise, PoC sorgulamasında hedeflenen noktadır ve sorgu paketlerini coğrafi konumuna göre seçilen tanık hotspot’lara iletmekten sorumludur. Tanık niteliğindeki hotspot’lar ise, coğrafi açıdan vericiye yakın erişim noktalarıdır ve sorgulama paketi alındıktan sonra bunun bildirimini gerçekleştirir.
Yukarıda belirttiğimiz ve HNT üretimi içinde yer alan süreçler içinde yer alan PoC Sorgulaması, hem Helium ağının düzgün şekilde çalışmasının kontrolünü sağlarken hem de bu sorgulama süreci içinde yer alan hotspot’lara belirtilen payların doğrultusunda $HNT dağıtımı gerçekleştirir.
Her bir devir içinde HNT dağıtımı nasıl gerçekleştirilir?
Her bir devir içinde üretilen 3424.66 HNT, aşağıdaki ödül türlerine bağlı olarak paylaştırılır.
[table id=42 /]
Helium Ağı üzerinde şu anda ayda 5.000.000 HNT üretimi hedefleniyor. Helium blok zinciri iki yıllık bir yarılanma takvimi öngörüyor. Proje toplamında ise 223.000.000 HNT çıkarılması hedefleniyor. HNT kripto madenciliği için önümüzdeki yıllara dair planlama ise aşağıdaki gibi veriliyor:
[table id=43 /]
Helium, ödüllerin zamanla değişebileceğini belirtiyor. 29 Temmuz 2019’da başlayan $HNT madenciliğinin her iki yılda bir yarılanması, böylelikle zamanla çıkarılacağı toplam $HNT miktarının azalarak devam etmesi planlanıyor. Son olarak 1 Ağustos 2021’de, bir devir başına $HNT kripto madenciliği miktarı yarıya düştü.
Helium token kripto madenciliği ile ilgili detayları ve süreci bu sayfada detaylarıyla bulabilirsiniz.
Reward Scaling nedir?
Reward Scaling, ya da Türkçesiyle Ödül Ölçeklendirme, yetersiz kapsama alanına sahip alanlarda etkin noktaların kurulmasını teşvik etmeyi amaçlar ve bir alanda gereksiz yere kurulmuş olan erişim noktalarını cezalandırır. Tanıklık etme ve tanık olma ödülleri, Transmit Scale olarak adlandırılan ve ödül ölçeklendirmesine göre belirlenen bir değer de dikkate alınarak hesaplanır.
1.0 en mükemmel Transmit Scale değeridir ve bir kapsama alanındaki tanıklık etme veya tanık olma ödüllerinin tamamı, bu değere sahip olan erişim noktası tarafından alınır. Eğer belirli bir alandaki erişim noktası sayısı ve yoğunluğu artarsa bu değer 1’in altına düşer. Bir anlamda ödül, aynı bölge içindeki erişim noktalarına paylaştırılır ve cihaz başına kazanç düşer. İstanbul gibi, erişim noktalarının giderek yoğunlaştığı yerlerde bu Transmit Scale değerleri dikkate değer biçimde düşüş göstermektedir.
Transmit Scale hakkında daha detaylı bilgi için bu YouTube videosunu izlemenizi tavsiye ederiz.
Helium cüzdanları
Blok zinciri projelerinde, kullanıcıların kendi özel anahtarlarını yönetmelerine yardımcı olmak, işlemleri imzalamalarını ve varlıkları transfer etmelerini sağlayan çeşitli cüzdan uygulamaları bulunur. Helium Ağı için de, bir cüzdan Hotspot’ların sahipliğini, Helyum tokenlarını (HNT) ve/veya Veri Kredileri (DC) içeren cüzdan mevcuttur.
Kullanıcı ihtiyaçlarına göre Helium cüzdanları Uygulama Cüzdanı, Komut Satırı Arayüzü Cüzdanı veya Hesap Defteri Cüzdanı şeklinde olabilir. Bunların içinde en kullanıcı dostu olan Uygulama Cüzdanı’dır. iOS ve Android versiyonları ücretsiz olarak indirilebilen Helium uygulaması üzerinden Hotspot’ların kurulumunu ve eşleştirmelerini yapabilir ve sonrasında da cüzdanda tutulan $HNT miktarını görebilirsiniz. Üstelik bunların başka cüzdanlara transferini de uygulama üzerinden kolaylıkla gerçekleştirebilirsiniz.
Cüzdanlar hakkında daha fazla bilgiyi bu sayfada bulabilirsiniz.
HNT kriptoparaları nasıl kullanılır?
Helium kriptoparalarının Helium blok zinciri ekosistemi içinde iki temel unsurun ihtiyaçlarını karşılamak için tasarlandığı belirtiliyor:
- Hotspot’lar Ağ Operatörleri: Bu birimler ağ kapsamını sağlarken ve sürdürürken HNT kriptopara madenciliği işlemine ev sahipliği yapar.
- Cihazları bağlamak ve IoT uygulamaları oluşturmak için Helium Ağı’nı kullanan kuruluşlar ve geliştiriciler: Bir ağ kullanım işleminde HNT’den türetilen ve ABD doları ile sabitlenmiş bir yardımcı program belirteci olan Veri Kredileri, ağdaki kablosuz veri aktarımları için işlem ücretlerini ödemek amacıyla kullanılır. (Hotspot ekleme ve gönderme gibi şeylere ek olarak).
HNT kripto madenciliği hangi cihazlarla gerçekleştirilir?
Helium blok zinciri içinde HNT üretiminde yer almak için Hotspot olarak adlandırılan bir ağ cihazına ihtiyacınız var. Helium’un web sitesinde, farklı üreticiler tarafından tasarlanmış çeşitli ağ cihazlarını bulmak mümkün. Nebra, Bobcat, Rakwireless, Syncrob.it, SenseCAP, gibi üreticilerin Helium ağı ve blok zinciriyle uyumlu hotspot cihazları mevcut.
Helium, şu anda dünya çapında 20 binin üzerinde Helium hotspot cihazının 2000’i aşkın şehirde faaliyette olduğunu söylüyor. Üstelik bu sayı son zamanlarda iyice artıyor. Her bir üreticinin ürününe yoğun talep var ve yukarıdan sayfalarına ulaşabileceğiniz ürünlerin büyük bir kısmında stoklar ya tükenmiş ya da birkaç ay sonrasına teslimat tarihi veriliyor gibi görünüyor.
HNT kripto madenciliği yapan hotspot cihazları, bu işi yaparken çok düşük güç tüketiminde bulunuyor. Bu da Ethereum üretimi gibi bilindik kripto madencilik faaliyetlerine göre elektrik tüketiminin çok ama çok daha düşük oranlarda kalmasını sağlıyor. Sonuç olarak, elektrik faturasında büyük bir artış görmeden kripto para üretimi gerçekleştiriliyor.
Helium’un The People’s Network olarak adlandırdığı ağına, uyumlu hotspot’ları kullanarak dahil olan katılımcılar; PoC testlerine katılarak, ağ üzerinde veri iletimi gerçekleştirerek veya yukarıda sözünü ettiğimiz, işlemleri doğrulayan ve blok zincirine blokları ekleyen Konsensüs Gruplarına dahil olarak HNT madenciliği gerçekleştirir.
YouTube’da Helium hakkında daha fazla bilgi alabileceğim bir kaynak var mı?
Helium nedir sorusuna cevap vermeye çalıştığımız bu makalenin yanı sıra, daha önce yayınladığımız Helium nedir videosu, RAK Hotspot Wireless kutu açılımı videosu ve Helium ile ilgili soru-cevap canlı yayını ile bu ağ ve kullanılabilecek cihazlar hakkında bilgi vermeye çalışmıştık. O videoların üzerinden altı ayı aşkın zaman geçti ve bu zaman zarfında Türkiye’de Helium cihazı sayısı arttı, Helyum madenciliği epey ilgi görmeye başladı.
Daha önce soru-cevap canlı yayını gerçekleştirdiğimiz ve Türkiye’de Helyum madenciliği denilince akla gelen ilk kişilerden olan Mustafa Tan’ın YouTube kanalı, bu ağ ve cihazları hakkında bilgi alabileceğiniz en iyi kaynak niteliğini taşıyor. Eğer bu işe ilgi duyuyorsanız, Tan’ın kanalına abone olmanızı tavsiye ederiz. Eğer isterseniz “Katıl” aracılığıyla ona destek de olabilirsiniz.
