Şubat 2013’te, iki yıl süreyle kapatılmış olan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı yeniden doğdu. Dünyanın en büyük ve güçlü parçacık hızlandırıcısı yeniden çalıştı. Ancak CERN’de Büyük Hadron Çarpıştırıcısından sorumlu şef olan Paul Collier, yeniden başlatmanın tam güçte çalışmaya geçildiği anlamına gelmediğinin altını çiziyor. Hızlandırma safhasına geçmek için çarpışma verilerinin toplanması ve gerçek fizik deneylerinin yürütülmesi gerekiyor, önümüzdeki iki ay bu işlerle meşgul olunacak.
Collier çarpıştırıcının tek bir düğmesine basıldığında tam güçle çalışmaya başlayan bir cihaz olmadığını hatırlatıyor. CERN’in fizikçileri ilk olarak makinenin enerjisini zamanla artırmak zorunda. Bunun da haziran ortalarına kadar gerçekleştirilmesi, o zaman ilk yüksek enerji verisinin alınması bekleniyor. Şu an için çarpışma oranının epey düşük olacağına dikkat çekiyor. Bir sonraki adım ise veri toplamaya paralel olacak şekilde gerçekleştirilecek ve bu protonlarını sayısını kararlı şekilde artırmak olacak. Protonların sayısını artırmak makinenin içindeki çarpışmaların sayısını artırmak ve sıcaklığı yükseltmek anlamına geliyor. 2015’in sonuna gelindiğinde BHÇ’nin içinde dolanan parçacık demetlerinin enerjisi en üst seviyeye ulaşacak, şimdiye kadar bir parçacık hızlandırıcısının erişemediği noktaya erişilecek.
10 milyarlık değere sahip olan parçacık hızlandırıcısı Büyük Hadron Çarpıştırıcısı İsviçre’nin Cenevre şehrinde bulunuyor. Çalışmalarıyla 2012 yılında önemli bir parçacık olan Higgs Bozonu’nun keşfini sağlamıştı. Hâlâ üzerinde tartışmaların sürdüğü bu bulgu, fiziğin en önemli teorilerinden biri olan parçacık fiziğinin Standart Modelini tamamlamak için 40 yıl boyunca üzerinde çalışılan boşluğu doldurmuştu.
Standart Model hâlâ tamamlanmamış bir teori. Bir başka teori olan süper simetri Standart Modeldeki her bir parça için keşfedilmemiş bir partner parça olduğunu öneriyor. Önerilen bu parçacıklar da CERN’deki bilim insanlarının yeniden çalıştırılan Büyük Hadron Çarpıştırıcısı ile bulmayı amaçladıkları arasında yer alıyor. Önerilen parçacıklardan biri karanlık madde partikülü adını taşıyor. Gizemli ve görünmez bir madde olan karanlık madde ışık yayılımı, emilimi veya yansıtması yapmıyor. Fizikçiler karanlık maddenin evrenin yüzde 26’sını oluşturduğunu söylüyor. Büyük Hadron Çarpıştırıcısında yapılan değişiklikler nedeniyle, araştırmacılar karanlık maddeyi oluşturan parçacığı oluşturmanın mümkün olduğunu, bir parçacık çarpışmasının ardından oluşan “kayıp” enerji miktarının bu maddenin varlığının temeli olduğunu düşünüyor. Her şey parçacıklarla bitmiyor, BHÇ bilim insanları dürülmüş boyutlar ve küçük siyah delikler gibi olağanüstülükler için de kanıtlar arayacaklar.
BHÇ 2013 yılında, makinenin süper soğutulmuş mıknatısları arasındaki 10 bin elektrik bağlantısının güçlendirilmesi ihtiyacı nedeniyle kapatılmıştı. Collier geride kalan iki yılın bu bağlantıları güçlendirmekle geçirildiği, makinenin enerjisi seviyesinde fırlatılacak herhangi bir maddeye karşı dayanıklı olacak hâle getirildiğini vurguladı. Geride kalan son birkaç ay da 1.9 Kelvin veya -271.25 Santigrad derece sıcaklıkta faaliyet gösteren BHÇ’nin soğutulması ve tüm elektrik devrelerinin herhangi bir sorunun çıkmayacağından emin olunacak şekilde kontrol edilmesi için harcandı.
BHÇ’nin bu yılın başlarında yeniden çalıştırılması planlanıyordu, ancak mıknatıslardan bir tanesi etkileyen kısa devre etkinleştirme işlemini geciktirdi. Bu sorun 31 Mart tarihinde tamamen giderildi. Bilim insanlarının yaptıkları değişikliklerle birlikte BHÇ’nin şimdi 2012’de olduğunda yüzde 60 daha güçlü durumda olduğuna da dikkat çekiliyor.
